Choć przymrozki najbardziej dotykają ogrodnictwa i upraw rolnych, ich występowanie w środowisku leśnym ma równie istotne znaczenie. W lasach, gdzie mikroklimat często różni się od otwartego terenu, przymrozki wpływają na cykl życia roślin i zwierząt oraz na całą dynamikę ekosystemu.

Czym są przymrozki?

Przymrozek to zjawisko spadku temperatury powietrza poniżej 0°C przy jednoczesnej dodatniej temperaturze gruntu lub średniej dobowej powyżej zera. Najczęściej występuje wiosną (przymrozki późne) i jesienią (przymrozki wczesne). W lasach przymrozki często pojawiają się w dolinach, zagłębieniach terenu i na polanach, gdzie powietrze łatwo się ochładza.

Gdzie i kiedy występują przymrozki?

Przymrozki w lasach występują najczęściej w nocy lub nad ranem, kiedy powietrze przy powierzchni gruntu ulega szybkiemu wychłodzeniu. Są szczególnie powszechne w obniżeniach terenu czy kotlinach. Wiosenne przymrozki bywają groźne, gdy pojawiają się po rozpoczęciu wegetacji, a jesienne – gdy opóźniają jej zakończenie i przygotowanie do zimy.

Wpływ przymrozków na roślinność leśną

Rośliny leśne są lepiej przystosowane do zmiennych warunków niż rośliny uprawne, ale wiosenne przymrozki mogą być dla nich groźne, zwłaszcza w czasie, gdy drzewa rozpoczynają wegetację. Młode pąki, liście i kwiaty są szczególnie wrażliwe na mróz. Przymrozki mogą uszkadzać:

• młode liście drzew liściastych (np. dębu, klonu),
• kwiaty drzew owocujących w lesie (np. jarzębiny, dzikiej jabłoni),
• wczesnowiosenne rośliny runa leśnego, jak borówki.

Uszkodzenia takie mogą opóźnić rozwój roślin, osłabić rośliny i uczynić je bardziej podatnymi na choroby oraz ataki szkodników, a w przypadku intensywnych przymrozków – doprowadzić do ich obumarcia.

Zwierzęta a przymrozki

Wiosenne przymrozki wpływają również na zwierzęta, choć w sposób pośredni. Nagłe ochłodzenie może zakłócić dostępność pożywienia – owady, którymi żywią się ptaki, stają się mniej aktywne, a rośliny opóźniają rozwój. Przymrozki mogą także zakłócić okresy godowe niektórych gatunków, np. płazów, które są bardzo wrażliwe na spadki temperatury po zimowym przebudzeniu.

Jesienne przymrozki pełnią natomiast funkcję sygnału – informują zwierzęta o zbliżającej się zimie. Dla wielu gatunków jest to moment, gdy zaczynają intensywniej gromadzić zapasy, zmieniać futro na zimowe lub migrować w cieplejsze rejony.

Rola przymrozków w ekosystemie leśnym

Choć przymrozki mogą wydawać się zagrożeniem, są też naturalnym i niezbędnym elementem funkcjonowania lasów. Pomagają regulować populacje niektórych szkodników – wiele owadów nie przeżywa mroźnych nocy. Ponadto przymrozki ograniczają przedwczesny rozwój roślin, który mógłby być niebezpieczny w przypadku późniejszych nawrotów zimy.

Leśnictwo a przymrozki

Dla leśników przymrozki stanowią istotny czynnik przy planowaniu odnowień i pielęgnacji upraw leśnych. Wybór odpowiednich gatunków drzew oraz terminów sadzenia ma kluczowe znaczenie dla uniknięcia strat. W praktyce stosuje się także osłony przeciwmrozowe oraz monitoruje warunki meteorologiczne, by odpowiednio reagować na zagrożenie, zwłaszcza na szkółkach leśnych.

Podsumowanie szkód od przymrozków w Nadleśnictwie Mielec

W tym roku odnotowaliśmy bardzo duże szkody od przymrozków. Szkody liczymy w dziesiątkach hektarów. W lasach do wieku 20 lat uszkodzonych zostało prawie 160 ha, natomiast w lasach starszych ponad 16 ha. Podane ilości to powierzchnia zredukowana, czyli ta, na której są faktyczne istotne uszkodzenia. Pozostała część drzewostanów również ucierpiała, ale w mniejszym stopniu.