Sosna limba (Pinus cembra) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych. Występuje w górach centralnej Europy na obszarze Alp i Karpat (Tatry, Karpaty Wschodnie i Południowe). Rośnie w borach z udziałem modrzewia europejskiego najczęściej na wysokościach w przedziale 1400–2500 m n.p.m. Jest to drzewo wolno rosnące i długowieczne, bardzo odporne na niskie temperatury, wiatry i szkodniki. Drewno limby było dawniej wszechstronnie użytkowane, nasiona zaś, zwane orzeszkami, były wykorzystywane, jako jadalne i lecznicze. Z pędów i żywicy destylowano olej limbowy. Ze względu na intensywną wycinkę drzew, zasięg gatunku uległ w przeszłości znacznemu zmniejszeniu. W niektórych krajach limba podlega prawnej ochronie gatunkowej (m.in. w Polsce), a jej siedliska chronione są w parkach narodowych i obszarach Natura 2000. Limba należy do gatunków raczej rzadko uprawianych poza naturalnym zasięgiem, głównie z powodu trudności ze zdobyciem nasion oraz wolnego wzrostu.

Pokrój

Korona drzewa regularna i gęsta, początkowo stożkowata, z wiekiem staje się cylindryczna (do spłaszczonej lub kolumnowej, zwłaszcza w warunkach wysokogórskich). W niższych położeniach i poza górami korona jest zwykle walcowato jajowata lub jajowata. Konary sięgają często niemal do ziemi. Końce gałęzi i gałęzie w górnej części korony są wyraźnie wygięte ku górze, w środkowej części korony konary są rozpostarte poziomo, a w części dolnej nieco przewisają. Na granicy śniegu limba może tworzyć formy karłowate, o koronie silnie zniekształconej.

Korzenie

System korzeniowy palowy z silnym korzeniem głównym, ale także z bardzo silnie rosnącymi korzeniami bocznymi.

Pień i pędy

W Alpach pień osiąga średnio 20–23 m wysokości, dorastając do 25, lokalnie 30 m, a w Karpatach do 10–15 m oraz 1,5 m średnicy. Często jest powykrzywiany u starszych okazów. U młodych drzew kora jest gładka, jasnoszara lub brązowoszara, z wiekiem pojawiają się na niej pęcherze żywiczne, w końcu też podłużne bruzdy z płytszymi pęknięciami poprzecznymi. Nawet u starych drzew kora nigdy nie jest bardzo gruba. Czasem na powierzchni spękana jest płatkowato. Młode gałązki w pierwszym roku są sprężyste i grube (osiągają 5 mm średnicy).

Liście

Sztywne, żywo zielone i ostro zakończone igły zebrane są w pęczki po 5 na krótkopędach. Osiągają 7–9 cm długości i 1 mm szerokości, na przekroju są trójkątne, na brzegach delikatnie ząbkowane. Pochewki liściowe szybko opadają.

Szyszki

Kwiatostany złożone z kwiatów męskich wyrastają w dolnej części rocznych pędów, wsparte są kilkoma szerokimi łuskami i osiągają 1,5 cm długości. Dojrzałe szyszki są jasnobrązowe, jajowate, o długości 5–8 cm i szerokości od 3,5 do 6 cm. Nasiona są duże (od 8 do 12 mm długości i do 8 mm szerokości, jajowate i w przekroju poprzecznym obłotrójkątne. Nasiona pozbawione są skrzydełek na krawędzi nasiona i łuski nasiennej bywa widoczna sucha błonka stanowiąca szczątkowe skrzydełko.

Stanowisko i uprawa

Sosna limba lubi miejsca nasłonecznione, ale wymaga mniej światła niż modrzew czy inne sosny, dzięki czemu może odnawiać się pod osłoną modrzewia. Słoneczne miesiące letnie zapewniające wysokie średnie temperatury powietrza, szczególnie w czerwcu i lipcu, sprzyjają tworzeniu szerszych słojów rocznych. Wskazuje to na wysokie wymagania gatunku, co do letnich temperatur, chociaż równocześnie wystarczy mu okres wegetacji trwający 2,5 miesiąca. Limba znosi bardzo niskie temperatury zimowe, w warunkach laboratoryjnych dochodzące do -60 °C. Średnie roczne temperatury na jej siedliskach wynoszą 0 °C. Skoki temperatur nie zakłócają przebiegu procesów fizjologicznych. Młode drzewka są jednak wrażliwe na mróz i wymagają odpowiednio grubej pokrywy śnieżnej w czasie zimowych nocy. Drzewo bardzo odporne na silne wiatry, szkodniki i choroby, dobrze znosi bardzo niskie temperatury, okiść i warunki miejskie, a nawet rośnie bez problemów na terenach przemysłowych. Najlepiej jednak udaje się na glebie żyznej i świeżej oraz w klimacie wilgotnym. Źle rośnie na glebie ciężkiej i w miejscach podmokłych. Problem sprawić może opieńka miodowa w przypadku posadzenia tego gatunku na gruntach poleśnych. Ponieważ drzewo to ma duże wymagania świetlne i wolno rośnie – należy je sadzić w dużej odległości od innych drzew, ewentualnie w sąsiedztwie odmian nisko rosnących.

Zastosownie

Drzewo ozdobne, dekoracyjne ze względu na gęstą i regularną koronę ugałęzioną do ziemi, wykształcaną, gdy rośnie, jako soliter. Powolny wzrost limby sprawia, że jest cennym drzewem o działaniu przeciwlawinowym w warunkach alpejskich i ograniczającym skutki powodzi w górach. Drewno limby jest miękkie i łatwe w obróbce, lekkie i trwałe (w tym odporne na uszkodzenia od owadów) oraz specyficznie aromatyczne, ze względu na silną woń żywiczną. Z powodu swych właściwości było od dawna bardzo cenione i wszechstronnie wykorzystywane w stolarstwie, meblarstwie i rzeźbiarstwie. Z powodu silnej woni odstraszającej owady, z desek limbowych górale podhalańscy wyrabiali skrzynie i szafy używane do przechowywania ubrań, dokumentów i książek. Limba wykorzystywana była dawniej, jako roślina lecznicza ze względu na swą zdolność do zabliźniania ran i żywotność.

Odmiana

Satrori to jedna z nielicznych, dostępnych na polskim rynku szkółkarskim odmian sosny limby. Charakteryzuje się ona kompaktowymi rozmiarami oraz kolumnową sylwetką z wyraźnie zaznaczonym stożkiem wzrostu. Rośnie powoli, przyrosty rzędu 10-20 cm pozwalają na osiąganie około 2 metrów wysokości po 10 latach wzrostu. Oczywiście wartości te nie są stałe i mogą ulegać wahaniom w zależności od stanowiska oraz żyzności gleby. Cechą charakterystyczną tej odmiany są jasnozielone igły, zebrane po 5 w pęczku, przez część roku posiadające delikatny, sinawy nalot. Jest to sosna odporna na niekorzystne warunki, nie ma też w Polsce takich mrozów, które by jej zaszkodziły. Główna ozdoba to kształt korony, w młodości kolumnowy, u starszych egzemplarzy, mogących przekraczać lekko 3 metry wysokości forma ta jest wąsko stożkowata. Do dobrego wzrostu wymaga gleb o średniej żyzności, wilgotnych, ale nie podmokłych. Znosi warunki miejskie, można ją bez przeszkód sadzić w ogrodach, znajdujących się w obrębie większych miast. Jako, że jej rozmiary docelowe oraz tempo wzrostu nie należą do silnych, sprawdzi się ona w kompaktowych założeniach, gdzie na małej powierzchni ogrodu przydomowego chcemy skomponować coś ciekawego.

Źródło

https://www.drzewa.com.pl/sosna-limba-sartori.html

https://pl.wikipedia.org/wiki/Sosna_limba